Οι μυθοπλαστικοί χαρακτήρες κουβαλούν πολλούς γνωστικούς γρίφους. Κάποιοι είναι σταθεροί στον χρόνο, ενώ κάποιοι άλλοι μεταβάλλονται. Ωστόσο, παρά την ιστορική τους πολυπλοκότητα, οι μυθοπλαστικοί χαρακτήρες μένουν ίδιοι από μία άποψη: είναι τα σπουδαιότερα συστήματα πρακτικής συλλογιστικής που επινοήθηκαν ποτέ. Τους χρησιμοποιούμε για να ξεδιαλύνουμε βασικά ηθικά προβλήματα ή για να ασκηθούμε σε νέες συναισθηματικές καταστάσεις. Τους χρησιμοποιούμε για να διασχίσουμε τον όγκο των πολιτισμικών πληροφοριών που μας περιβάλλουν. Το αιωνίως προνεωτερικό μυαλό μας απλώς δεν έχει προλάβει να συμβαδίσει με την ταχύτητα και την πολυπλοκότητα του τεράστιου, μεταβαλλόμενου κόσμου — έτσι, τους χρησιμοποιούμε αντί στατιστικών ως εργαλεία ώστε να τα βγάλουμε πέρα.
***********************************
Γιατί ενδιαφερόμαστε για τους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες; Η πολύ σύντομη απάντηση είναι το κουτσομπολιό: έχουμε ανάγκη να γνωρίζουμε πώς είναι οι άλλοι άνθρωποι, όχι στο σύνολό τους, αλλά o καθένας ξεχωριστά. Η λέξη κουτσομπολιό εδώ πρέπει να αποκοπεί από όλες τις συνυποδηλώσεις ελαφρότητας, όχι όμως από την υπονοούμενη τάση επιθετικότητας.
***********************************
Οι λόγοι για τους οποίους ενδιαφερόμαστε για τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες εντέλει δεν διαφέρουν πολύ από τους λόγους για τους οποίους ενδιαφερόμαστε για τους άλλους ανθρώπους, ειδικά για ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε ούτε είναι πιθανό να γνωρίσουμε ποτέ. Οι συγγραφείς μυθοπλασίας έχουν επινοήσει ισχυρά εργαλεία για να οξύνουν και να εστιάζουν το ενδιαφέρον μας, καθώς και για να το διατηρούν έντονο για κάποιο χρονικό διάστημα. Το ίδιο και οι γλύπτες, οι ζωγράφοι, οι δημιουργοί κινηματογραφικών ταινιών, οι εκδότες περιοδικών, οι τηλεοπτικοί σκηνοθέτες και οι φωτογράφοι. Τα εργαλεία τους, και επιπλέον η δυνατότητα να λαμβάνουμε υπόψη ανθρώπους που δεν θα γνωρίσουμε ποτέ, είναι πολύ πρόσφατης πολιτισμικής εσοδείας. Το μυαλό μας όμως δεν είναι. Αυτό είναι από αρχαίο υλικό και δεν έχει μεταβληθεί ριζικά από την αυξανόμενη ταχύτητα των πολιτισμικών εξελίξεων.
***********************************
Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες για να μας παροτρύνουν να ενδιαφερθούμε για τους ανθρώπους που αυτοί δημιουργούν διέπουν τη δομή της σκέψης μας. Εάν τα εργαλεία τους δεν το έκαναν αυτό — εάν έρχονταν σε αντίθεση με τις νοερές ζωές μας— δεν θα επιζούσαν για πολύ. Μπορεί να άκμαζαν για κάποιον καιρό, προκαλώντας μια αίσθηση καινοτομίας και την ευχαρίστηση που νιώθουν οι άνθρωποι λύνοντας γρίφους. Ή μπορεί να γίνονταν εργαλεία στα χέρια ενός κλειστού αυταρχικού συστήματος, τα οποία θα επιβίωναν χάρη στη συλλογική πίστη κάποιων λίγων ανθρώπων. Ο απλούστερος λόγος για τον οποίον ενδιαφερόμαστε για τους μυθοπλαστικούς χαρακτήρες είναι ότι το μυαλό μας έχει εξελιχθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο.
Μετάφραση: Άννα Μανούκα
Πίνακας: Octavio Ocampo
