Η Κύπρος στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο – Μικρό ιστορικό

Με την κήρυξη του πολέµου, απ’ την Μ. Βρετανία ενάντια στη Γερµανία, στις 3 Σεπτεµβρίου 1939, σήµανε έµµεσα και την είσοδο της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσµιο. Η Κύπρος, απ’ το 1878, ήταν κτήµα της Μ. Βρετανίας, έτσι ήταν έµµεσα εµπλεκόµενη στον πόλεµο. Όπως απεδείχθη µετέπειτα, η Κύπρος ήταν στα στρατηγικά σχέδια του Αδόλφου Χίτλερ.

Μέρες αργότερα, στις 8 Σεπτεμβρίου, ο Κυβερνήτης της Κύπρου, William Denis Battershill, κάλεσε την κατάταξη 500 Κυπρίων στον βρετανικό στρατό. Είχαν προτίµηση σε άτοµα που ήταν άγαµοι, ηλικίας 18 µε 30 χρονών. Θα κάλυπταν θέσεις οδηγών, µηχανικών, µαγείρων και άλλες δευτερεύουσες θέσεις. Στις 6 Οκτωβρίου είχαν ήδη επιλεχθεί, µε αυστηρά κριτήρια, 54 Κύπριοι που αναχώρησαν για Αίγυπτο και από εκεί στη Γαλλία. Άξιο αναφοράς είναι ότι η Κύπρος ήταν η πρώτη, βρετανική αποικία, που έστελνε άτοµα στις στρατιωτικές τους επιχειρήσεις.

Το 1940, τον Φεβρουάριο, είχε συσταθεί το Κυπριακό Σύνταγµα (Cyprus Regiment). Τον Ιούνιο, του ίδιου έτους, ιδρύθηκε και η Κυπριακή Εθελοντική ∆ύναµη (Cyprus Volunteer Force). Σ’ αυτά τα δύο σώµατα κατατάχθηκαν πολλοί Κύπριοι στρατιώτες. Παρόλο που κατατάσσονταν προαιρετικά, επικράτησε ο όρος εθελοντής, ασχέτως του ότι λάµβαναν µισθό, οικογενειακό επίδοµα και επιµίσθιο υπηρεσίας εξωτερικού.

Στο Κυπριακό Σύνταγµα, κατατάχθηκαν 12.192 στρατιώτες. Η προσέλευση του κόσµου ήταν αξιοθαύµαστη, αν αναλογιστεί κανείς πως ο πληθυσµός της Κύπρου ήταν λιγότερος από 400.000. Ο πρώτος που κατατάχθηκε ήταν ο Τουρκοκύπριος Nevzat Halil. Είχε τον στρατιωτικό αριθµόCY1. Ο αριθµός των εθελοντών, είχε αυξηθεί απότοµα τον Νοέµβρη του 40’. Το γεγονός αυτό, οφειλόταν στον θαυµασµό των Κυπριών για τη σθεναρή ελληνική αντίσταση ενάντια στις ιταλικές στρατιωτικές δυνάµεις. Για χάρη της Ιστορίας, να αναφέρω ότι, κατόπιν προτροπής του Μητροπολίτη Πάφου Λεόντιου, Τοποτηρητή του Αρχιεπισκοπικού θρόνου της Κύπρου, ο λαός συνείσφερε ακόµη και τις χρυσές τoυ βέρες αλλά και άλλα αντικείµενα που διέθετε, υπέρ του πολέµου της Ελλάδας.

Το Κυπριακό Σύνταγµα ήταν πολύ ενεργό, αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι πήραν µέρος σε επιχειρήσεις στη Γαλλία, Ελλάδα, Αφρική, Μέση Ανατολή και Ιταλία. Όσον αφορά την Κυπριακή Εθελοντική ∆ύναµη, εκτελούσε κυρίως καθήκοντα πολιτικής άµυνας, που περιλάµβαναν την κατασκευή οχυρών, µεταφορές πολεµικών εφοδίων αλλά και φρούρηση, όπου χρειαζόταν.

Εκτός απ’ αυτούς που ζούσαν στην Κύπρο, εθελοντές κατατάχθηκαν και µετανάστες Κύπριοι, που ζούσαν σε άλλες χώρες. Υπήρξαν Κύπριοι που κατατάχθηκαν στον στρατό της Ελλάδας, Αυστραλίας, Αµερικής και της Αιγύπτου. Ένας εξ’ αυτών ήταν και ο πρώην πρόεδρος της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης. Ο Κληρίδης κατατάχθηκε στον βρετανικό στρατό και υπηρέτησε σε πολλές µάχες. Στις 22 Ιουλίου 1942, το αεροπλάνο που επέβαινε καταρρίφθηκε από γερµανικά αεροπλάνα, καθώς βρισκόταν πάνω απ’ το Αµβούργο. Ο ίδιος επέζησε και πιάστηκε αιχµάλωτος από τους Γερµανούς. Στην Κύπρο είχαν ενηµερώσει τον πατέρα του ότι το αεροπλάνο του καταρρίφθηκε και ότι ο ίδιος είναι νεκρός. Αργότερα µαθαίνει ότι ο γιος του ζει. Κατά τη διάρκεια της κράτησης του σε ναζιστικές φυλακές, προσπάθησε 3 φορές να απόδρασει αλλά δεν τα κατάφερε. Απελευθερώθηκε το 1945.

Αν και οι εθελοντές που λάµβαναν µέρος στον Β’ παγκόσµιο ήταν κατά κύριο λόγο άντρες, στον βρετανικό στρατό υπηρέτησαν και µερικές εκατοντάδες γυναίκες. Οι θέσεις τους ήταν κυρίως βοηθητικές, σε ιατρικά κέντρα. Μια εξ’ αυτών θα χάσει τη ζωή της, τον Σεπτέµβρη του 1943. Σήµερα, είναι θαµµένη σε στρατιωτικό κοιµητήριο στην Αίγυπτο.

Παρόλο που οι ιαχές του πολέµου ήταν µακριά απ’ την Κύπρο, για µεγάλο διάστηµα, δεν άργησαν να έρθουν και στα µέρη µας. Στις 21 Σεπτεµβρίου 1940, εµφανίστηκαν τρία ιταλικά αεροπλάνα που έκαναν αναγνωριστικές πτήσεις. Αν και ο Κυβερνήτης της Κύπρου ενηµέρωσε τους Κύπριους, µόλις δουν εχθρικά αεροπλάνα να τρέξουν να µπουν στα χαρακώµατα, αυτοί έτρεξαν σε στέγες σπιτιών και σε υψηλά µέρη προκειµένου να δουν τα αεροπλάνα που πετάνε. Πολύς κόσµος έβλεπε αεροπλάνο για πρώτη φορά. Την εποµένη µέρα επέστρεψαν τα αεροπλάνα και βοµβάρδισαν την περιοχή της Μόρφου και το λιµάνι του Ξερού.

Κάποιους µήνες αργότερα, στις 13 Ιουνίου του 41’, θα εµφανιστούν και πάλι αεροπλάνα που θα βοµβαρδίσουν το χωριό Έµπα. ∆υο µέρες αργότερα βοµβαρδίστηκε και το αεροδρόµιο της Λευκωσίας. Στους βοµβαρδισµούς του αεροδροµίου έχασαν τη ζωή τους και 5 άτοµα. Τον Ιούλιο, υπήρξαν πολλοί βοµβαρδισµοί στην επαρχία Πάφου, Λευκωσίας και στο Βαρώσι. Τον Αύγουστο, στις 4 του µηνός, υπήρξε και ο πρώτος νυκτερινός βοµβαρδισµός. Στις 26, υπήρξαν αεροµαχίες βρετανικών και ιταλικών αεροπλάνων πάνω απ’ το Ξυλοφάγου. Οι βοµβαρδισµοί συνεχίστηκαν και τον Σεπτέµβριο.

Στόχος αυτή τη φορά ήταν οι αγροτικές περιοχές. Ο λόγος ήταν ότι ο κόσµος, έφευγε απ’ τις πόλεις, για να γλυτώσει απ’ τη λαίλαπα των βοµβαρδισµών. Την εποχή εκείνη είχαν µετακινήσει και τα σχολεία. Ένα τέτοιο σχολείο ήταν και το Ελληνικό Γυµνάσιο Αµµοχώστου που µετακινήθηκε στο Τρίκωµο. Γενικότερα, τα εχθρικά αεροπλάνα, ποτέ δεν έπαυσαν να πετούν πάνω απ’ την Κύπρο µε σκοπό τον εκφοβισµό. Μέχρι το τέλος του πολέµου, πολλά άτοµα έχασαν τη ζωή τους απ’ τους βοµβαρδισµούς.

Ο Β’ παγκόσµιος πόλεµος στοίχησε αρκετά στην Κύπρο. Η ανεργία ανέβηκε στα ύψη και η οικονοµία µας έπιασε πάτο. Πολλές οικογένειες χωρίστηκαν, αφού τα παιδιά τους ή οι άντρες τους ξενιτεύτηκαν στον πόλεµο. Περισσότεροι από 2000 πιάστηκαν αιχµάλωτοι και πέρασαν δύσκολες µέρες σε στρατόπεδα και φυλακές. Άλλοι έχασαν την ζωή τους σε ξένα χώµατα και τάφηκαν σε στρατιωτικά κοιµητήρια του εξωτερικού, όπως Αίγυπτο, Βέλγιο, Γαλλία, Γερµανία, Ελβετία, Ελλάδα, Βρετανία, Ερυθραία, Ινδία, Ισραήλ, Ιταλία, Κένυα, Κίνα, Λίβανος, ΗΠΑ, Σουδάν, Συρία, Τυνησία, Τσεχία, Σιγκαπούρη, Σερβία, Ολλανδία και Χονγκ Κόνγκ.

Θα κλείσω το κείµενο µε ένα µικρό απόσπασµα απ’ τον Επιτάφιο του Περικλή, έργο του αρχαίου ιστορικού Θουκυδίδη: «Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν µόνον ἐν τῇ οἰκεία σηµαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ µὴ προσηκούσῃ ἄγραφος µνήµη παρ’ ἑκάστω τῆς γνώµης µᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται»

 {µτφ. ∆ιότι τάφος των επιφανών ανδρών είναι κάθε τόπος, και δε σώζεται το όνοµά τους µόνο σε επιγραφές στην πατρίδα τους, αλλά διατηρείται η ανάµνησή τους και στις ξένες χώρες, πιο πολύ στη µνήµη και στις καρδιές των ανθρώπων παρά στα γραπτά µνηµεία και στους τάφους}.

Άμα γουστάρεις, ακολούθησε το Περιθώριο στο Google News