Το φθινόπωρο του 1973 η Ελλάδα ζούσε κάτω από το καθεστώς της δικτατορίας. Η οικονομική κρίση, η λαϊκή δυσαρέσκεια και η διεθνής απομόνωση της χώρας είχαν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κλίμα. Η χούντα του Γεώργιου Παπαδόπουλου, βλέποντας το τέλος να πλησιάζει, προσπάθησε να «φιλελευθεροποιηθεί» μέσα από ένα ελεγχόμενο σχέδιο εκλογών υπό τον πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη. Ήταν όμως πολύ αργά. Ο λαός και κυρίως η νεολαία είχαν χάσει την υπομονή τους.
Στις 14 Νοεμβρίου 1973 οι φοιτητές κατέλαβαν το Πολυτεχνείο της Αθήνας. Μέσα σε λίγες ώρες, το Πολυτεχνείο έγινε σύμβολο ελευθερίας. Χιλιάδες φοιτητές, εργάτες, μαθητές και απλοί πολίτες πλημμύρισαν τους δρόμους, ενώθηκαν σε έναν κοινό σκοπό και φώναξαν για δημοκρατία και δικαιοσύνη.
Η απάντηση του καθεστώτος ήταν σκληρή μιας και υπήρξαν δολοφονίες, τραυματισμοί και αμέτρητες συλλήψεις. Οι 24 νεκροί και οι πάνω από χίλιοι τραυματίες είναι η γνωστή, επίσημη καταγραφή μιας εξέγερσης που δεν έσβησε ποτέ.
Λιγότερο γνωστό όμως είναι ότι ανάμεσα στους διαδηλωτές υπήρχαν και πολλοί Κύπριοι φοιτητές και εργαζόμενοι, που ζούσαν ή σπούδαζαν στην Ελλάδα. Ήταν εκεί, δίπλα στους Έλληνες συμφοιτητές τους, διεκδικώντας ελευθερία και δικαιοσύνη. Κάποιοι συνελήφθησαν, άλλοι τραυματίστηκαν.
Δύο από αυτούς, ο Σάββας Ιωαννίδης και ο Σάββας Λοϊζίδης, κατέθεσαν αργότερα ως μάρτυρες κατηγορίας στη δίκη των υπευθύνων για την αιματηρή καταστολή του Πολυτεχνείου. Οι μαρτυρίες τους, που έχουν διασωθεί στα πρακτικά της δίκης και στον Τύπο της εποχής, αποκαλύπτουν τη σκληρότητα εκείνων των ωρών.
Σάββας Ιωαννίδης
Τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου, στην οδό Μπουμπουλίνας, χτυπήθηκε από σφαίρα που ρίχτηκε από την ταράτσα της Ασφάλειας. Το τραύμα ήταν διαμπερές και νοσηλεύτηκε για ενάμιση μήνα στον Ευαγγελισμό. Παρά τον πόνο, κατέθεσε στη δίκη των υπευθύνων ως μάρτυρας κατηγορίας.
Σάββας Λοϊζίδης
Συμμετείχε ενεργά από την πρώτη μέρα της εξέγερσης. Προσπάθησε να προστατεύσει το κίνημα από προβοκάτορες και βρέθηκε στο προαύλιο την ώρα που το τανκ γκρέμισε την πύλη. Κατά την έξοδο των φοιτητών, αστυνομικοί τον χτύπησαν άγρια και τον συνέλαβαν έξω από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, όπου κακοποιήθηκε επειδή ήταν Κύπριος. Κατάφερε να ξεφύγει και να φτάσει σε κλινική, όπου νοσηλεύτηκε με σοβαρά τραύματα. Η μαρτυρία του αποτελεί μία από τις πιο συγκλονιστικές αποδείξεις της συμμετοχής και της θυσίας των Κυπρίων στο Πολυτεχνείο.
Οι Κύπριοι του Πολυτεχνείου στάθηκαν στο πλευρό του ελληνικού λαού σε μία κρίσιμη στιγμή. Αγωνίστηκαν, τραυματίστηκαν και απέδειξαν ότι τα ιδανικά της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας και της δημοκρατίας δεν γνωρίζουν σύνορα. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν μόνο ελληνικός ξεσηκωμός αλλά ένας κοινός αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο.
Οι συλληφθέντες Κύπριοι
Σύμφωνα με έγγραφο της Ασφάλειας στις 17.12.1973, 21 Κύπριοι συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια της καταστολής. Οι περισσότεροι, 16 άτομα, συνελήφθησαν μέσα στο ίδιο το διήμερο 16–17 Νοεμβρίου, ενώ άλλοι στις 18 και 19 Νοεμβρίου. Ήταν φοιτητές από τη Νομική, την Ιατρική, τη Φιλοσοφική, τη Φυσικομαθηματική, το Πολυτεχνείο και τεχνικές σχολές. Κάποιοι εργάζονταν ως γιατροί ή σπουδαστές.
Ο αριθμός και η σύνθεση των συλληφθέντων δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι Κύπριοι δεν ήταν απλοί παρατηρητές αλλά ενεργό κομμάτι του αγώνα. Βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, συνελήφθησαν, κακοποιήθηκαν και στάθηκαν δίπλα στους Έλληνες φοιτητές σε μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της δικτατορίας.
Την 16-Ι7/11/1973 προσήχθησαν οι:
1) ΜΠΕΣΙΟΣ Πέτρος του Αλεξάνδρου και της Παντελίτσας, γεν. τω 1953 εις Αμμόχωστον Κύπρου, σπουδαστής Σχολής Τεχνολογικής Αναπτύξεως, κάτοικος οδού Ίλιδος αριθ. 22 (ΙΔ΄. Α/Τ).
2) ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ Ρογύρος του Γαβριήλ και της Ελένης, γεν. τω1951 εις Κύπρον, φοιτητής Νομικής, κάτοικος οδού Μ. Ασίας 70.
3) ΜΑΡΚΟΥΛΗΣ Γεώργιος του Παναγιώτου και της Αγγελικής, γεν. τω 1949 εις Κύπρον φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Προύσσης 5 (ΚΒ’ Α/Τ).
4) ΦΙΛΙΠΠΟΥ Σωτήριος του Χαραλάμπους και της Κατίνας, γεν. τω 1948 εις Λευκωσίαν, Κύπρου, ιατρός, κάτοικος οδού Δαβάκη Πίνδου 36.
5) ΤΡ0ΥΜΙΘΗΣ Αννίβας του Χαραλάμπους και της Βασιλικής, γεν. τω 1951 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Ηγήμονος 3.
6) ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Άλκης του Σίμου και της Μαρούλας, γεν. τω 1949 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Αερ. Παπαναστασίου 24.
7) ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΣ Ιωάννης του Χαραλάμπους και της Ιωάννας, γεν. τω 1950 εις Κύπρον, φοιτητής Φυσικομαθηματικής, κάτοικος οδού Αερ. Παπαναστασίου 24.
8) ΧΑΤΖΗΦΙΛΛΙΠΠΟΥ Φίλιππος του Ευσταθίου και της Αναστασίας, γεν. τω 1947 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Ξενίας 4.
9) ΧΑΤΖΗΠΑΥΛΟΥ Παύλος του Κων/νου και της Κρυστάλλως, γεν. τω 1952 εις Λευκωσίαν Κύπρου, φοιτητής Φυσικομαθηματικής, κάτοικος Λεωφ. Αλεξάνδρας 146.
10) ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Πέτρος του Χρήστου και της Ελένης, γεν. τω 1952 εις Κύπρον , σπουδαστής Σχολής Υπομηχανικών, κάτοικος οδού Μιχαλακοπούλου 180.
11) ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Ανδρέας του Αδάμ και της Ειρήνης, γεν. τω 1951 εις Κύπρον, φοιτητή Νομικής, κάτοικος οδού Μαλανιδρουπόλεως 19-25 (ΙΔ’ Α/Τ).
12) ΜΑΝΟΣ Κων/νος του Χρήστου και της Τιμοθέας, γεν. τω 1951 εις Λάνια Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος οδού Κάλβου 32.
13) ΠΑΥΛΟΥ Φοίβος του Ανδρέου και της Ελπίδος, γεν. τω 1949 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος οδού Φειδιππίδου 37.
14) ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ Δημήτριος του Γαλαζή και της Βαρβάρας, γεν. τω 1947 εις Κύπρον, φοιτητής Ιατρικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Ξενίας 4 – Αμπελόκηποι.
15) ΑΓΑΠΙΟΥ Αγάπιος του Γεωργίου και της Στέλλας, γεν. τω 1948 εις Κύπρον, φοιτητής Νομικής, κάτοικος Ζωγράφου, οδός Πολυφήμου 17.
16) ΣΤΥΛΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Σάββας του Τρύφωνος και της Ευδοκίας, γεν. τω 1950 εις Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Βουλιαγμένης, Πλατεία Αγίου Ιωάννου 10.
Την 18-11-1973 προσήχθησαν οί:
1) ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ Ιωάννης του Χαραλάμπους και της Κλεοπάτρας, γεν. τω 1951 εις Λευκωσίαν Κύπρου, φοιτητής Νομικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κάλβου 137-Γκύζη.
2) ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ Χριστόδουλος του Ξενοφώντος και της Σοφίας, γεν. τω1952 εις Πάφον Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κερασούντος 6
Την 19-11-1973 προσήχθησαν οι:
1) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ή ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ Κωστάκης του Χριστοφόρου και της Παναγιώτας, γεν. τω 1949 εις Λεμεσόν Κύπρου, φοιτητής Π.0.Ε., κάτοικος Ζωγράφου, οδός Γκανογιάννη 14.
2) ΜΑΝΩΛΗΣ Πέτρος του Στεφάνου και της Κυριακής, γεν. τω 1952 εις Πάφον Κύπρου φοιτητής Ε. Μ. Π. (Χημικός-Μηχανικός), κάτοικος Αθηνών, οδός Κομνηνών 53.
3) ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Γεωργάκης του Νικάνδρου και της Μαρούλας, γεν. τω 1951 εις Πάφον Κύπρου, φοιτητής Φιλοσοφικής, κάτοικος Αθηνών, οδός Κομνηνών 53.
Οι πληροφορίες προήλθαν από το βιβλίο του Ιερώνυμου Λύκαρη, «Πολυτεχνείο 1973».
