Υπάρχει κάτι το μαγικό στον ήχο ενός γέλιου. Δεν χρειάζεται μετάφραση, δεν ζητάει εξηγήσεις, δεν υπακούει σε νόμους ή σε εθνικά σύνορα. Το χιούμορ είναι από τα λίγα πράγματα που μας κάνουν ανθρώπινους. Ένα αόρατο νήμα που δένει τις καρδιές των ανθρώπων, όσο διαφορετικοί κι αν είναι, όπου και αν είναι, ό,τι και αν είναι.
Γιατί όμως το χιούμορ;
Δυστυχώς, σε μια εποχή που οι λέξεις διαλέγουν πολιτικό στρατόπεδο, που οι θρησκείες διχάζουν, οι εθνικές ταυτότητες χαράζουν σύνορα, το γέλιο παραμένει παγκόσμιο.
Ο άνθρωπος από την Αφρική, την Ευρώπη, την Ασία ή την Αμερική μπορεί να μη μιλά την ίδια γλώσσα, αλλά το σώμα του ανταποκρίνεται στον ίδιο τρόπο όταν γελά. Το χιούμορ είναι αρχέγονο ένστικτο χαράς, κοινή ανάγκη για επικοινωνία και απελευθέρωση.
Ο Ρώσος φιλόσοφος Μιχαήλ Μπαχτίν, στο έργο του “Η αισθητική της λογοτεχνικής πράξης”, μίλησε για τη “λαϊκή γέλωτα” ως δύναμη που καταργεί τις ιεραρχίες, που φέρνει το βασιλιά δίπλα στον γελωτοποιό.
Στο ίδιο μοτίβο κινήθηκε και ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά Ραμπελέ, που στο Γαργαντούας και Πανταγκρυέλ υμνεί το γέλιο ως έκφραση της ζωής, της γνώσης και της ισότητας: “το γέλιο είναι ίδιον του ανθρώπου”.
Το γέλιο ενώνει και τους αδικημένους. Το χρησιμοποίησε ο Βολταίρος στο Καντίντ αλλά και ο δικός μας Καζαντζάκης στον Ζορμπά, όπου γελάει με τη μοίρα, τον θάνατο αλλά και την ίδια του την ζωή.
Ακόμη και στο σκοτάδι του Άμλετ, ο Γιόρικ, ο νεκρός γελωτοποιός, είναι υπενθύμιση ότι το χιούμορ παραμένει μνήμη, ζωή, αθωότητα μέσα στην απώλεια ενώ ο Μπέκετ, από την άλλη, γελάει με την ανυπαρξία αφού Στο Περιμένοντας τον Γκοντό, το χιούμορ είναι η μόνη μας ελπίδα απέναντι στο παράλογο.
Το χιούμορ μας ενώνει γιατί είναι κοινή γλώσσα της ψυχής. Δεν έχει ανάγκη να εξηγηθεί· μόνο να μοιραστεί. Είναι η μικρή, καθημερινή μας απόδειξη ότι βαθιά μέσα μας κουβαλάμε την ίδια ευαλωτότητα, την ίδια τρέλα, την ίδια λαχτάρα για παρηγοριά.
Ο Τσέχωφ το αποτύπωσε μοναδικά: οι ήρωές του δεν γελούν επειδή είναι ευτυχισμένοι – αλλά επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή ενώ ο Τουέιν το θεωρούσε όπλο, που σε αντίθεση με όλα τα άλλα, δεν σκοτώνει – θεραπεύει.
Ακόμα και η εξουσία το φοβάται. Ο Ουμπέρτο Έκο, στο Όνομα του Ρόδου, περιγράφει μοναχούς που προσπαθούν να απαγορεύσουν το γέλιο, γιατί φοβούνται τη δύναμή του να κλονίζει το απόλυτο…
Το γέλιο μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Μας ενώνει αλλά πιο σημαντικά μας εξισώσει. Στον κόσμο του γέλιου είμαστε όλοι ίσοι, όλοι ενωμένοι Και αυτό το “μαζί” είναι το πιο ανθρώπινο και ταυτόχρονα το πιο πολιτισμένο κομμάτι της ύπαρξής μας.
Καλλιτέχνης: Jacob Cornelisz van Oostsanen (αν έχετε χρόνο ψάξετε το reel στο Instagram για τον πίνακα)
