Η Ιλιάδα του Ομήρου, ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, παραμένει επίκαιρη και ουσιαστική ακόμη και σήμερα, τρεις χιλιάδες χρόνια μετά τη δημιουργία της.
Αν και περιγράφει έναν μυθικό πόλεμο στην Τροία, το έπος δεν είναι απλώς μια αφήγηση ηρωικών μαχών αλλά μια ανθρώπινη εξερεύνηση της οργής, της τιμής, της απώλειας και της συμφιλίωσης. Μέσα από τους ήρωές του, ο Όμηρος μιλά για ζητήματα που εξακολουθούν να απασχολούν τον σύγχρονο άνθρωπο.
Η Ιλιάδα ξεκινά με τη λέξη Μῆνιν (οργή), και αυτή η οργή του Αχιλλέα είναι η κινητήρια δύναμη της πλοκής. Ο Όμηρος δείχνει πώς η ανεξέλεγκτη οργή μπορεί να φέρει καταστροφή, θάνατο και πόνο, όχι μόνο στον εχθρό αλλά και στους φίλους και συμμάχους.
Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε…
Τραγούδησε, θεά, την οργή του Πηλείδη Αχιλλέα,
την καταραμένη, που έφερε στους Αχαιούς αμέτρητους πόνους…
Ο πόλεμος παρουσιάζεται με ρεαλισμό και πολυπλοκότητα. Ο Όμηρος δεν τον εξιδανικεύει, αλλά ούτε τον καταδικάζει. Αντίθετα, αποκαλύπτει τόσο τη δόξα όσο και τη φρίκη του.
ὡς δ᾽ ὅτε χειμῶνι ποντοπόρος ἐμβαλέῃ Ζεὺς
ἄνεμον ὀρνύμενον πολυήνεμον, ἐν δ᾽ ἔπλετο κύμα
ἰσόθεον, πολλοῖσι δ᾽ ἐκάλυψε φαεινὰς ἐρετμὰ
νηῶν· δεινὴ δὲ φόβος ἐπέστη ναύτῃσιν·
οἳ δ᾽ ἐσάωσαν ὀλίγον θάνατον προφυγόντες·
ὣς Ἀχαιοὶ Τρῶας ἀπεσσύμενοι φεύγοντες
οὐκ ἐμὲν ἐντροπίην ἔχον οὐδ᾽ ἀλκὴν ἐνὶ θυμῷ.
Όπως όταν ο Δίας ρίχνει στη θάλασσα χειμωνιάτικη θύελλα
και σηκώνεται άνεμος δυνατός, και το κύμα
υψώνεται σαν θεός και σκεπάζει τα λαμπερά κουπιά
των πλοίων· και φόβος τρομερός κυριεύει τους ναύτες,
που μόλις και μετά βίας ξεφεύγουν τον θάνατο·
έτσι και οι Αχαιοί, κυνηγημένοι από τους Τρώες,
δεν είχαν πια ούτε θάρρος ούτε δύναμη στην ψυχή τους.
Οι ήρωες της Ιλιάδας, όπως ο Έκτορας και ο Αχιλλέας, είναι μεγαλειώδεις αλλά θνητοί. Αν και αναγνωρίζουν την θνητότητα τους, επιλέγουν να ζήσουν με τιμή και θάρρος
Ἕκτωρ δ᾽ αὖτ᾽ Ἀνδρομάχῃ μενεχάρμῳ μύθων ἀγόρευεν·
“καὶ γὰρ ἐγὼ τάδε πάντα μέλω, γύναι· ἀλλὰ μάλ᾽ αἰνῶς
αἴνως αἴνως ἔμ᾽ ὀτρύνει κραδίη κατὰ στήθεσ᾽ ἀνήνυτος ἔμμεναι ἀνδρῶν.
Κι ο Έκτορας είπε στην Ανδρομάχη, τη γυναίκα του:
«Ξέρω καλά, γυναίκα, όλα αυτά που λες με νοιάζουν·
μα με σπρώχνει η καρδιά μου, αλύγιστη, να σταθώ ανάμεσα στους άντρες και να πολεμήσω.
Ἀλλ᾽ ἔμπης θάνε καὶ σὺ, Πάτροκλε, καὶ Ἀχιλλεῦς
οὐδὲ γὰρ ἡμεῖς αἰεὶ ζώομεν οὐδ᾽ ἀθάνατοί ἐσμεν.
Αλλά κι εσύ, Πάτροκλε, και εσύ, Αχιλλέα, θα πεθάνετε,
γιατί ούτε εμείς ζούμε για πάντα, ούτε είμαστε αθάνατοι.
Τέλος, το έργο φωτίζει τη δύναμη της ανθρωπιάς και της συμφιλίωσης. Η σκηνή όπου ο Αχιλλέας παραδίδει το σώμα του Έκτορα στον πατέρα του, Πρίαμο, είναι μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές στο έργο.
ὣς φάτο Πηλεΐδης, καὶ ἀνέστη γεραιὸς ἄναξ Πρίαμος,
Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο σῶμα φίλῳ ἐπὶ δίε θύμῳ·
καὶ τὸ μὲν ἐκτὸς ἔθηκε, φίλοι δ᾽ ἀμφέσταν ἑταῖροι
ἐκφέρειν· δακρύσαντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἔγνων ἑκάτεροι.
Έτσι μίλησε ο Πηλείδης (Αχιλλέας), και σηκώθηκε ο γέροντας βασιλιάς Πρίαμος,
και πήρε το σώμα του φονευτή Έκτορα με καρδιά γεμάτη πόνο.
Το έθεσε έξω, και οι σύντροφοι του Αχιλλέα στάθηκαν γύρω του
για να το μεταφέρουν· και καθώς το έβλεπαν, και οι δύο πλευρές δάκρυσαν.
Συμπερασματικά, η Ιλιάδα δεν είναι απλώς ένα αρχαίο έπος αλλά ένας καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης. Μας καλεί να στοχαστούμε πάνω στις πράξεις μας, στις αξίες μας και στις συνέπειες των επιλογών μας.
Μέσω του Αχιλλέα μας δείχνει πόσο καταστροφική μπορεί να είναι η ανεξέλεγκτη παρόρμηση και η ανθρώπινη αλαζονεία αλλά και το γεγονός ότι οι προσωπικές και πολιτικές συγκρούσεις συχνά κλιμακώνονται σε βία ή πολέμους.
Μας δείχνει κατάματα την τραγωδία του πολέμου αλλά και το πόσο σημαντικό είναι να αποδεχόμαστε τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης, ειδικά σήμερα που κυριαρχεί η τεχνολογία και η ψευδαίσθηση του ελέγχου.
Και το πιο σημαντικό, κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι ότι μας εξηγεί ότι σ’ ένα κόσμο γεμάτο διχασμό και πολέμους, υπάρχει ακόμη χώρος για συμπόνια, κατανόηση και ειρήνη.
Ίσως γι’ αυτό παραμένει ένα έργο ζωντανό και αναγκαίο στον σύγχρονο κόσμο μετά από τόσα χρόνια.
