Ο Μυστικός Δείπνος του Leonardo da Vinci, ζωγραφισμένος μεταξύ του 1495 και 1498, είναι ένα θεμέλιο της χριστιανικής τέχνης. Παραγγέλθηκε από τον Ludovico Sforza, Δούκα του Μιλάνου και κοσμεί τον τοίχο του εστιατορίου στο μοναστήρι Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο.
Απεικονίζει τη δραματική στιγμή που ο Ιησούς ανακοινώνει ότι ένας από τους μαθητές του θα τον προδώσει, αποτυπώνοντας μια σειρά ανθρώπινων συναισθημάτων, από σοκ μέχρι θυμό και δυσπιστία.
Για αιώνες, ενέπνεε χιλιάδες καλλιτέχνες, όπου με δέος στέκονταν μπροστά του προκαλώντας αμέτρητες εικασίες για τα λεπτά σύμβολα και τα κρυμμένα του μηνύματα.
Το ερώτημα που προκύπτει βέβαια, είναι τι τον κάνει τόσο σημαντικό ώστε να θεωρείται αριστούργημα.
Σε αντίθεση με τους περισσότερους πίνακες του Μυστικού Δείπνου, ο da Vinci αποφάσισε να μην απεικονίσει μια συνηθισμένη όψη. Αντίθετα, οι Απόστολοι αντιδρούν με σοκ στην ανακοίνωση του Χριστού:
Ένας από εσάς θα με προδώσει…
Εξάλλου, είναι οι συμβολισμοί που έχουν υφανθεί μέσα του που κάνει τους ανθρώπους να εικάζουν διάφορα από τότε, και όπως πάντα, με τον da Vinci τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Για παράδειγμα, η στάση του Χριστού σχηματίζει ένα τρίγωνο, συμβολίζοντας την Αγία Τριάδα.
Στη συνέχεια, υπάρχουν οι συναρπαστικές αντιδράσεις κάθε Αποστόλου.
Ο Άγιος Πέτρος κρατάει ένα μαχαίρι, προμηνύοντας τον θάνατο του Ιούδα αλλά και ότι θα προσπαθήσει να σώσει τον Χριστό, κόβοντας το αυτί του Μάλχου κατά τη σύλληψή του.
Μετά, ο Άγιος Θωμάς, του οποίου το δάχτυλο είναι περίεργα υψωμένο στον αέρα, δείχνοντας πως θα ζητούσε απόδειξη της ανάστασης του Χριστού, τοποθετώντας ένα δάχτυλο στις πληγές του. Για την αποτύπωση του προσώπου του Θωμά, κάποιοι λένε ότι είναι αυτοπροσωπογραφία του da Vinci.
Και φυσικά, ο προδότης Ιούδας που είναι ριγμένος στη σκιά. Κρατάει τα αργύρια που πληρώθηκε για να προδώσει τον Χριστό και ρίχνει ένα δοχείο με αλάτι, που συμβολίζει βεβαίως την ρήξη του με τον Χριστό. Όσον αφορά το πρόσωπο του, φρόντισε να τον κάνει τον πιο άσχημο άνθρωπο στο δωμάτιο…
Πέρα από τις πιο προφανείς ενδείξεις, υπάρχουν πάρα πολλές εναλλακτικές θεωρίες για τον πίνακα. Για παράδειγμα, ποια είναι η γυναίκα δίπλα στον Χριστό;
Η υπόθεση στον Κώδικα da Vinci του Dan Brown, αλλά και άλλων γραπτών, θεωρούν είναι ότι είναι η Μαρία Μαγδαληνή. Ήταν το μόνο άτομο που ήταν παρόν τόσο στη σταύρωση όσο και στην ταφή του Χριστού αλλά και για το οποίο πολύ λίγα είναι γνωστά.
Υπάρχει και η πιο πιθανή εξήγηση, ότι αυτός είναι ο Άγιος Ιωάννης. Ήταν κοινό να απεικονίζεται ο Ιωάννης ως θηλυκός, αντανακλώντας τη νεότητά του και την ήπια προσωπικότητά του. Εκτός αυτού, θα άφηνε τον Ιωάννη εκτός πίνακα;
Ένα άλλο που προκαλεί διάφορες εικασίες είναι η έλλειψη φωτοστέφανων όπου αντικατοπτρίζει τον σκεπτικισμό του da Vinci για τη θεότητα του Χριστού. Αλλά ο da Vinci ήταν πολύ πιο βαθυστόχαστος. Φέρνει τον Χριστό σε μια γήινη κατανόηση με ένα φυσικό φωτοστέφανο, πλαισιωμένο από το παράθυρο προς τη φύση πίσω του. Ο Χριστός, ο Θεός και η φύση είναι ένα καθαυτό γι’ αυτόν.
Τέλος, μπορεί να υπάρχει ένα ακόμη μήνυμα στη σύνθεση.
Παρατηρήστε ότι οι Απόστολοι είναι ομαδοποιημένοι σε ομάδες των τριών, με τον Ιησού μόνο στο κέντρο. Ποια όμως η σημασία αυτού του αριθμού; Κάποιοι λένε ότι παραπέμπει στους Θρήνους 3:31–33.
῞Οτι οὐκ εἰς τὸν αἰῶνα ἀπώσεται Κύριος. 32 ὅτι ὁ ταπεινώσας οἰκτειρήσει κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους αὐτοῦ· 33 ὅτι οὐκ ἀπεκρίθη ἀπὸ καρδίας αὐτοῦ καὶ ἐταπείνωσεν υἱοὺς ἀνδρός.
και ας είναι βέβαιος ότι ο Κυριος δεν θα τον απωθήση δια παντός.32Διότι ο Κυριος, ο οποίος τον εταπείνωσε, θα τον λυπηθή και θα τον ελεήση σύμφωνα με το απροσμέτρητον μέγα έλεός του.33 Διότι δεν είναι ότι ο Κυριος με ευχαρίστησιν ταπεινώνει και θλίβει τους υιούς των ανθρώπων.
Υπονοεί ότι αν και μπορεί να είχε τις αμφιβολίες του, όπως ο Άγιος Θωμάς, τελικά θα δει κι αυτός τη χάρη του Θεού. Ίσως αυτό να είναι και το απόλυτο μήνυμα της γαλήνιας παρουσίας του Χριστού στο κέντρο, η συγχώρεση. Είναι λυπημένος από την προδοσία του Ιούδα, αλλά το έχει αποδεχτεί, όπως τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης.
*************************
*Για χάρη της ιστορίας να αναφέρω πως η επιβίωσή του πίνακα μέχρι σήμερα είναι ένα θαύμα μιας και ήρθε εκατοστά από την καταστροφή στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
*Εκτός από την ομαδοποίηση, υποτίθεται ότι υπάρχει μια μουσική σύνθεση κρυμμένη στον πίνακα. Λαμβάνοντας υπόψη πώς ακούγεται η μελωδία, έχει θεωρηθεί ότι είναι τρελό να είναι απλά σύμπτωση και όχι ακόμη ένα κρυμμένο μήνυμα του da Vinci.
