Το 1812, οι Αδελφοί Γκριμ δημοσίευσαν την πρώτη εκδοχή της Χιονάτης στο βιβλίο Children’s and Household Tales. Περιείχε πολλά από τα στοιχεία που γνωρίζουμε σήμερα, όπως ο μαγικός καθρέφτης, οι νάνοι και το δηλητηριασμένο μήλο εντούτοις η ιστορία του παραμυθιού ήταν πολύ διαφορετική. Δεν ήταν μια ιστορία αγάπης αλλά μια προειδοποιητική ιστορία για την ζήλια, την επιβίωση και τη βαρβαρότητα της δικαιοσύνης.
Η ιστορία ξεκινά με μια βασίλισσα που ράβει δίπλα σε ένα παράθυρο τον χειμώνα. Καθώς ράβει θα τρυπήσει το δάχτυλό της και μια σταγόνα αίματος θα πέσει στο χιόνι. Τότε εύχεται να είχε ένα παιδί με δέρμα λευκό σαν το χιόνι, χείλη κόκκινα σαν το αίμα και μαλλιά μαύρα σαν έβενο. Σύντομα η ευχή της θα πραγματοποιηθεί αλλά η ίδια θα πεθαίνει λίγο αργότερα.
Ο βασιλιάς στη συνέχεια παντρεύεται μια γυναίκα που είναι όμορφη, περήφανη και εμμονική με την εμφάνισή της. Συμβουλεύεται καθημερινά έναν μαγικό καθρέφτη, ρωτώντας ποια είναι η πιο όμορφη στη χώρα. Για χρόνια, η απάντηση είναι πάντα η ίδια, “Εσύ είσαι”, μέχρι που η θετή της κόρη γίνεται επτά ετών και ο καθρέφτης δίνει μια νέα απάντηση. Το νεαρό παιδί, η Χιονάτη, την είχε ξεπεράσει σε ομορφιά.
Ως αποτέλεσμα, η βασίλισσα διατάζει έναν κυνηγό να πάρει το κορίτσι στο δάσος και να τη σκοτώσει, απαιτώντας τους πνεύμονες και το συκώτι της Χιονάτης ως απόδειξη του θανάτου της. Αν και ο κυνηγός οδηγεί το νεαρό κορίτσι μακριά, δεν μπορεί να την σκοτώσει. Αντίθετα, την αφήνει να δραπετεύσει στο δάσος και σκοτώνει ένα αγριογούρουνο στη θέση της. Φέρνει τα όργανά του στη βασίλισσα που τα μαγειρεύει και τα τρώει, πιστεύοντας ότι έχει καταναλώσει την αντίπαλό της…!
Καθώς η Χιονάτη φεύγει στο δάσος, τελικά βρίσκει καταφύγιο σε ένα σπιτάκι που ανήκει σε μια ομάδα νάνων. Της επιτρέπουν να μείνει μαζί τους με αντάλλαγμα τον καθαρισμό και το μαγείρεμα, κάτι που δέχεται. Οι νάνοι επίσης την προειδοποιούν να μην χαλαρώνει ποτέ την προσοχή της και να μην μιλάει ποτέ με ξένους.
Μετά από αρκετά χρόνια, η βασίλισσα μαθαίνει ότι η Χιονάτη είναι ακόμα ζωντανή. Μεταμφιεσμένη ως πλανόδια πωλήτρια, πηγαίνει στο δάσος και προσπαθεί να σκοτώσει την θετή της κόρη. Η Χιονάτη, παραβιάζοντας την εντολή να μην μιλάει με ξένους, υποδέχεται την επισκέπτριά της, όχι μόνο μία φορά, αλλά σε τρεις ξεχωριστές περιπτώσεις.
Την πρώτη φορά, η βασίλισσα εξαπατά τη Χιονάτη δίνοντάς της ένα ειδικό κορσέ με δαντέλα. Βοηθώντας την να τον φορέσει, τον σφίγγει μέχρι που το κορίτσι καταρρέει. Η Χιονάτη πρόκειται να πεθάνει αλλά οι νάνοι προλαβαίνουν να την σώσουν.
Τη δεύτερη φορά, η βασίλισσα επιστρέφει με μια δηλητηριασμένη χτένα. Της χτενίζει τα μαλλιά κι αυτή αρρωσταίνει θανάσιμα. Για ακόμη μια φορά, οι νάνοι φτάνουν στην ώρα τους για να αφαιρέσουν τη χτένα και να τη σώσουν.
Στην τρίτη και τελευταία επίσκεψη της προσφέρει ένα δηλητηριασμένο μήλο. Η βασίλισσα υπέθεσε ότι η Χιονάτη θα είναι σκεπτική έτσι δηλητηρίασε τη μισή πλευρά του μήλου για να φάει την ακίνδυνη πλευρά και να της αποδείξει ότι είναι ασφαλές. Εμπιστευόμενη ξανά την ξένη, η Χιονάτη παίρνει μια δαγκωνιά και πέφτει νεκρή.
Οι νάνοι, φτάνοντας πολύ αργά για να τη σώσουν, τοποθετούν την Χιονάτη σε ένα γυάλινο φέρετρο. Μια μέρα, ένας πρίγκιπας βρίσκει το φέρετρο και παρακαλεί να το πάρει μαζί του. Καθώς οι υπηρέτες του το μεταφέρουν, σκοντάφτουν — το φέρετρο πέφτει και ένα κομμάτι μήλου βγαίνει από τον λαιμό της Χιονάτης. Ξυπνάει και δέχεται την πρόταση γάμου του έκπληκτου πρίγκιπα.
Αλλά η ιστορία τελειώνει με εκδίκηση, όχι με φιλί. Η βασίλισσα, έχοντας ενημερωθεί από τον μαγικό καθρέφτη ότι μια μέλλουσα νύφη είναι τώρα η πιο όμορφη στη χώρα, παρευρίσκεται στον γάμο για να δει ποια είναι. Ανακαλύπτοντας ότι το κορίτσι είναι η Χιονάτη, σχεδιάζει ξανά χάος, αλλά όχι πριν η νύφη ενημερώσει τον γαμπρό για την αληθινή φύση της βασίλισσας.
Ο πρίγκιπας τότε συλλαμβάνει την κακή βασίλισσα και την αναγκάζει να φορέσει κόκκινα καυτά σιδερένια παπούτσια, καταδικάζοντάς την να χορεύει μέχρι να πεθάνει. Μάλιστα, θα μείνουν να την παρακολουθούν καθώς η βασίλισσα πεθαίνει.
Συμβολισμοί
Όπως όλα τα παραμύθια, η κατανόηση τους βρίσκεται στη δύναμη των συμβόλων που ενσωματώνονται σε όλη την ιστορία.
Ο καθρέφτης για παράδειγμα, μιλάει για έναν κόσμο όπου η ομορφιά είναι κάτι περισσότερο από εμφάνιση, είναι εξουσία. Μόλις η βασίλισσα δεν είναι πλέον η πιο όμορφη, νιώθει την θέση της να απειλείται. Βέβαια, αυτό είναι κάτι περισσότερο από ζήλια. Αφορά τις φονικές διαστάσεις στις οποίες οι άνθρωποι θα φτάσουν για να διατηρήσουν την εξουσία και τη θέση τους.
Το σύμβολο του μήλου είναι πλούσιο με βαθιά βιβλική αντήχηση, φέρνοντας στο μυαλό τον πειρασμό, την πτώση και την εξορία από την Εδέμ. Εδώ όμως είναι κάτι διαφορετικό αφού η Χιονάτη δεν τιμωρείται για την ανυπακοή αλλά για την εμπιστοσύνη της.
Ακόμα και το δάσος είναι πλούσιο σε νόημα. Δεν είναι μόνο ένας τόπος εξορίας, είναι ένας χώρος έξω από τον έλεγχο της κοινωνίας, ένας χώρος μεταμόρφωσης. Η Χιονάτη μπαίνει σε αυτό ως κυνηγημένο παιδί και βγαίνει, μεταφορικά, μέσω θανάτου και ανάστασης. Σε πολλές ιστορίες, τα δάση σηματοδοτούν το όριο μεταξύ του γνωστού και του άγνωστου, του πολιτισμένου και του άγριου. Είναι μεταβατικοί χώροι στους οποίους ένας χαρακτήρας πρέπει είτε να ωριμάσει είτε να εξαφανιστεί.
Τέλος, υπάρχει η τιμωρία της βασίλισσας. Δεν ηττάται απλώς, αλλά ταπεινώνεται, αναγκάζεται να χορέψει μέχρι θανάτου με κόκκινα καυτά σιδερένια παπούτσια. Είναι ένα τελετουργικό δημόσιας δικαιοσύνης στο οποίο το κακό δεν αφαιρείται απλώς, αλλά εκτίθεται για να το δουν όλοι.
Αλλάζοντας την ιστορία για πάντα
Το 1937, ο Walt Disney κυκλοφόρησε τη Χιονάτη και τους Επτά Νάνους, την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων. Ενώ η πλοκή της αρχικής ιστορίας παρέμεινε οικεία, ο τόνος άλλαξε εντελώς.
Καταρχάς, η βία μαλακώθηκε. Οι δύο πρώτες προσπάθειες της βασίλισσας να σκοτώσει τη Χιονάτη, με το κορσέ και τη χτένα, εξαφανίζονται εντελώς. Αντί να χορεύει μέχρι θανάτου με σιδερένια παπούτσια, απλώς πέφτει σε θάνατό σε μια καταιγίδα.
Οι νάνοι είναι επίσης σημαντικά διαφορετικοί. Στην εκδοχή των Γκριμ, δεν έχουν ονόματα και προσωπικότητα. Στην εκδοχή της Disney είναι αστείοι και αγαπητοί.
Επιπλέον, η Χιονάτη γίνεται πιο αθώα. Στην ιστορία των Γκριμ, φεύγει, διαπραγματεύεται και εργάζεται για να κερδίσει το καταφύγιό της. Στην εκδοχή της Disney, απλώς τραγουδάει στα ζώα και περιμένει να σωθεί.
Τέλος, ο πρίγκιπας, που είναι σχεδόν απών στην αρχική ιστορία, είναι αυτός που αναζωογονεί τη Χιονάτη με ένα φιλί. Η ταινία τελειώνει όχι με τιμωρία, αλλά με ρομαντισμό.
Ο Disney μπορεί να μην διέγραψε την αρχική ιστορία αλλά σίγουρα την εξευγένισε, αναδιαμορφώνοντάς την σε κάτι που θα παρηγορούσε και δεν θα ανησυχούσε. Με αυτόν τον τρόπο, παρουσίασε την Χιονάτη σε εκατομμύρια κόσμο αλλά άφησε κάτι σημαντικό πίσω, ότι οι παιδικές ιστορίες κάποτε προορίζονταν για να προειδοποιούν, όχι για να καθησυχάζουν…
