Μιλάς σάμπως το μίσος να ήταν ορθολογικό, σάμπως οι άνθρωποι μισούν μόνο εκείνο που έχουν λόγο να μισήσουν. Αν θέλεις να καταλάβεις τη σύγχρονη Ευρώπη και τον κόσμο, πρέπει να θυμάσαι τρία πράγματα που είναι στην πραγματικότητα πολύ διαφορετικά, αν και είναι μπλεγμένα μεταξύ τους.
«Πρώτα υπάρχει αυτή η καθολική σχεδόν ανάγκη να μισείς κάτι, λογικά ή παράλογα, να βρεις κάτι να του φορτώσεις τα δικά σου αμαρτήματα, και μετά να το συντρίψεις. Σε υγιή μυαλά (ακόμα και στο δικό σας γένος), η ανάγκη αυτή για μίσος παίζει μικρό ρόλο. Όμως σχεδόν όλα τα μυαλά είναι τρομερά νοσηρά, και γι’ αυτό πρέπει να έχουν κάτι να μισούν. Κατά το πλείστον, απλώς μισούν τους γειτόνους, ή τις γυναίκες, ή τους άντρες τους, ή τους γονείς, ή τα παιδιά τους. Αισθάνονται όμως πολύ ανώτερο είδος ζωηρής συγκίνησης μισώντας ξένους. Τελικά ένα έθνος δεν είναι παρά μια εταιρεία μίσους των ξένων, ένα είδος ανώτερης λέσχης μίσους.
Το δεύτερο που πρέπει να θυμάσαι είναι το αυτονόητο της οικονομικής αταξίας. Εκείνοι που διαθέτουν οικονομική δύναμη προσπαθούν να κατευθύνουν τον κόσμο για δικό τους όφελος. Πρόσφατα, πολύ ή λίγο το πέτυχαν, τώρα όμως αυτός ο ρόλος τους έχει ξεπεράσει, και όπως όλοι ξέρουμε τα πράγματα πάνε κατά διαβόλου. Αυτό δίνει μια νέα διέξοδο στο μίσος.
Οι φτωχοί, πολύ δικαιολογημένα μισούν τους πλούσιους, που δημιούργησαν αυτή την κατάσταση και δεν μπορούν να τη διορθώσουν.
Οι πλούσιοι φοβούνται και επομένως μισούν με μεγάλη διάθεση τους φτωχούς. Εκείνο, που δεν μπορεί ν’ αντιληφθεί ο κόσμος, είναι το ότι αν δεν υπήρχε αυτή η βαθιά ριζωμένη ανάγκη για μίσος σε κάθε μυαλό, το κοινωνικό πρόβλημα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί έξυπνα, και ίσως να λυνόταν.
Τέλος είναι ο τρίτος παράγοντας, δηλαδή η αίσθηση ότι υπάρχει κάτι το τελείως στραβό με το σημερινό αποκλειστικά επιστημονικό πολιτισμό. Μ’ αυτό δεν εννοώ ότι διανοητικά ο κόσμος έχει αμφιβολίες για την επιστήμη. Είναι πολύ βαθύτερο απ’ αυτό. Απλώς διαπιστώνουν ότι δεν είναι αρκετός για να γεμίσει τη ζωή και δε λειτουργεί πρακτικά. Κάπου έχει χαλαρώσει μια βίδα του ή πέθανε κάποιο ζωτικής σημασίας μέρος του». «Τα πλήθη που δεν μπορούν ν’ αποδεχτούν το χριστιανικό αφιόνι έχουν τρομερή ανάγκη από κάτι, αν και δεν ξέρουν τι είναι εκείνο, ούτε καν ότι το χρειάζονται. Κι αυτή η μεγάλη τους ανάγκη ανακατεύεται με την ανάγκη να μισούν και αν ανήκουν στη μέση τάξη, ανακατεύεται επίσης με το φόβο τους για κοινωνική επανάσταση. Και αυτός ο φόβος, μαζί με την ανάγκη να μισούν μπορεί ν’ αξιοποιηθούν και να τα εκμεταλλευτεί ο κάθε παλιάνθρωπος, για να εξυπηρετήσει δικά του συμφέροντα, ή ο κάθε ικανός άνθρωπος που φλέγεται από την επιθυμία να κουμαντάρει».
Απόσπασμα από το βιβλίο Ο παράξενος Τζων
Πίνακας: Hilde Goldschmidt
