Και όπως όλοι οι Έλληνες, έτσι και οι Αθηναίοι είναι άνθρωποι φιλόξενοι, καλοδέχονται τους ξένους, όταν τους επισκέπτονται, όποιες κι αν είναι οι προκαταλήψεις ενάντια στη χώρα που τυχαίνει εκείνο τον καιρό να αντιπροσωπεύει τον “ξένο δάκτυλο” –κατά την κοινή έκφραση– που υπεισέρχεται στα εθνικά τους ζητήματα.
Από το έδαφος η μία αθηναϊκή συνοικία μοιάζει με τη διπλανή της, το ένα πλέγμα πολυκατοικιών ή δρόμων σμίγει με το άλλο και τα όρια μεταξύ τους είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Όμως αυτή η έλλειψη αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής ιδιαιτερότητας έχει το πλεονέκτημα ότι κρατά τη ζωή σε ανθρώπινα επίπεδα, στα επίπεδα του συναισθήματος και του κουτσομπολιού.
Αντίθετα με τη Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, οι ένοικοι μιας αθηναϊκής πολυκατοικίας αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο και συχνά τους απευθύνουν τον λόγο, κυρίως στα παλιότερα κτίρια, όπου η μόνιμη κοινή διαφωνία είναι το τι χρειάζεται επισκευή και τι όχι. Όσο για τους ενοίκους του διπλανού κτιρίου, τους γνωρίζεις ψωνίζοντας από το ίδιο περίπτερο και τον ίδιο φούρνο ή συχνάζοντας στο ίδιο καφενείο, όπου συνήθως δε χρειάζεται να χασομερήσεις δίνοντας παραγγελία: ο σερβιτόρος ξέρει λίγο πολύ τις προτιμήσεις σου. Ο θυρωρός και η γυναίκα του, πάντα σε επιφυλακή, πάντα έτοιμοι να διώξουν την πλήξη τους κουβεντιάζοντας με τους άλλους θυρωρούς και τις γυναίκες τους, αποτελούν τμήματα ενός δικτύου που γνωρίζει πολύ περισσότερα απ’ όσο είναι απαραίτητο για ό,τι συμβαίνει σ’ αυτόν, τον διπλανό, συχνά και στον παραδιπλανό δρόμο. Αλλά παράλληλα μ’ αυτή τη φιλική περιέργεια για τα παραπτώματα των άλλων συναντά κανείς και μεγάλη ανοχή για τους εκκεντρικούς της κάθε γειτονιάς, όση τουλάχιστον ανοχή δείχνει το οποιοδήποτε ελληνικό χωριό για τον “τρελό” του, τον “αλλοπαρμένο”, που θεωρείται ευνοημένο παιδί του Θεού.
*************************************
Παρ’ όλα αυτά, το Κολωνάκι διατηρεί κάποια ίχνη της ζωής του χωριού. Ο φαρμακοποιός γνωρίζει τα προβλήματα της υγείας σου και κάπου κάπου σου δίνει συμβουλές χωρίς να του τις ζητήσεις, ο βιβλιοπώλης της γωνίας θα σε βοηθήσει να διαμορφώσεις το γούστο σου όσον αφορά την ελληνική λογοτεχνία, ο ταβερνιάρης στον λόφο ξέρει την αδυναμία σου στο βαρελίσιο κρασί και στην ψητή τσιπούρα. Η γειτονιά έχει κάθε Παρασκευή λαϊκή αγορά για εκείνους που τους αρέσει να παζαρεύουν και να ψιλοκουβεντιάζουν, διαθέτει ωστόσο και μερικά μικρά «σούπερ μάρκετ» για όσους προτιμούν πιο ακριβά ή εισαγόμενα προϊόντα. Διαθέτει επίσης έναν σχετικά πολυτελή οίκο ανοχής στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας πολύ παλιάς για να στεγάσει μπουτίκ, η οποία απέχει μόνο ένα τετράγωνο από την αγγλική πρεσβεία. Τούτο το πορνείο απ’ ό,τι φαίνεται δεν έχει μέλλον· οι δουλειές έπεσαν ως επακόλουθο της –έστω και καθυστερημένης– σεξουαλικής επανάστασης και της γενικότερης απελευθέρωσης των νέων και των όχι τόσο νέων. Και έχει έναν επίμονο, περιφερόμενο εχθρό στο πρόσωπο του τρελού του Κολωνακίου.
Λένε πως ο τρελός είναι μαραγκός, αλλά κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται το εργαστήρι του. Πρωτοφάνηκε στη γειτονιά στη διάρκεια της χούντας, ανηφορίζοντας κατά το δάσος του Λυκαβηττού επικεφαλής ενός αόρατου λόχου διατακτικών στρατιωτών. Ρωμαλέος, ευειδής, βλοσυρός, ξεκινούσε από την οδό Λουκιανού το καταμεσήμερο, χαιρέτιζε τη σημαία στο σπίτι του Βρετανού πρεσβευτή –στην ανάγκη όλες οι σημαίες καλές είναι– και έπαιρνε να προχωρά με βήμα γοργό στη μέση του δρόμου, κουνώντας τα χέρια σαν εύζωνας σε παρέλαση, τραγουδώντας δυνατά κάποιο στρατιωτικό εμβατήριο· σταματούσε μια στιγμή μπροστά στον οίκο ανοχής για να νουθετήσει βρίζοντας τις κυρίες της νύχτας, που τώρα αναπαύονταν πίσω από τα κλειστά πορτόφυλλα, και ξαναστεκόταν στα σταυροδρόμια για να βλαστημήσει τα αυτοκίνητα που εμπόδιζαν την ανοδική πορεία του προς το αόρατο πολυβολείο ψηλά στον λόφο.
Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο τρελός, κάποιοι τον θεώρησαν σύμβολο της αντίστασης κατά της πολιτικής καταπίεσης που προσπαθούσε τότε να συντρίψει το ελεύθερο ελληνικό πνεύμα, και μετά την πτώση της δικτατορίας μερικοί τον έβλεπαν ως παρανοϊκό θρησκόληπτο που πάσχιζε να αποκαταστήσει ένα χαμένο ηθικό κέντρο. Τώρα πια τα μαλλιά του έχουν ασπρίσει, αδυνάτισε, και η φωνή του έχασε το θριαμβευτικό της μέταλλο. Εμφανίζεται σπανιότερα, αλλά εξακολουθεί να είναι ένας ακούραστος πεζοπόρος και ο κόσμος λέει ότι η ιστορία του έχει τις ρίζες της στον πόλεμο της Κορέας και ότι οι βλαστήμιες του απευθύνονται περισσότερο στους άντρες του φανταστικού του λόχου και λιγότερο στον κόσμο έξω από το μυαλό του. Βρίζοντας, προτρέπει τους στρατιώτες του ν’ αφήσουν τα σαλιαρίσματα με τις γυναίκες ελαφρών ηθών και να εφορμήσουν να καταλάβουν το ζωτικής σημασίας και ανθεκτικότατο πολυβολείο των Βορειοκορεατών στον λόφο, αποδεικνύοντας έτσι ότι οι Έλληνες είναι τουλάχιστον ίσοι, αν όχι καλύτεροι από τους Τούρκους, που για το σύντομο διάστημα του Πολέμου της Κορέας υπήρξαν σύμμαχοι της Ελλάδας και όχι εχθροί όπως συνήθως.
Όποια κι αν είναι η ιστορία και το νόημα του τρελού, κανείς δεν τον ενοχλεί κατά τις διαδρομές του, κανείς δεν παίρνει τις βρισιές του προσωπικά, κανείς δεν του ρίχνει δεύτερη ματιά· σαν να θεωρούν όλοι ότι μέσα στην παραφροσύνη του έχει τα ίδια δικαιώματα μ’ εκείνους που περνούν παράνομα τις διαβάσεις και με τα πιασμένα αγκαζέ ζευγαράκια που βαδίζουν στο κέντρο του δρόμου για ν’ αποφύγουν τα στενά, σπασμένα πεζοδρόμια και τις ακαθαρσίες των σκύλων. Αυτή η σχεδόν φιλική στάση των περιοίκων απέναντι στον τρελό τους τον καθιστά αναπόσπαστο κομμάτι της γενικής εικόνας, τόσο όσο και τον γκριζομάλλη πρώην πρωθυπουργό που είχε κάθε μεσημέρι κρατημένο ένα τραπέζι για τον ίδιο και τη γυναίκα του στην ταβέρνα του Φιλίππου στην Ξενοκράτους. Και στους λίγους εναπομείναντες μποέμ γνώστες της λογοτεχνίας θυμίζει την αφήγηση του Γιώργου Σεφέρη για έναν καλοβαλμένο άντρα που βαδίζει κλαίγοντας, σ’ ένα ποίημα που έγραψε το καλοκαίρι του 1939, την ίδια περίπου εποχή της άφιξης του Χένρυ Μίλλερ στην Ελλάδα.
Απόσπασμα από το βιβλίο Αναπλάθοντας τον παράδεισο – Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947
Μετάφραση: Χρύσα Τσαλικίδου
